Bron: Artikel BN De Stem, december 2018. Schone bezem door de stal.
Hoe houden we het snel veranderende platteland leefbaar? Wij schuiven de komende maanden aan bij boeren, burgers en andere betrokkenen bij het Brabantse buitengebied. Vandaag: de lasten van leegstand op het platteland. Agnes en Nilles van Ostaayen uit Zundert weten daar alles van.
Het platteland verloedert. De ongekende leegstand is funest. Hennep tiert welig in verlaten kassen, asbest blijft liggen, stille armoede dreigt. Hoog tijd om flink aan te pakken. De oude boerderij van Agnes (68) en Nilles (71) van Ostaayen stond al zeven jaar te koop. Maar er was nauwelijks belangstelling. Terwijl de Zundertse geitenstallen bij gebrek aan opbrengst leeg kwamen en er geen puf en geen geld meer was voor vernieuwing, raakte de boerderij onderkomen. Op de schuren en zelfs het woongedeelte ligt nog asbest. ,,Dat schrikt kandidaten af. Er moet hier nogal veel gebeuren. Wij redden dat niet meer’’, verzucht Agnes op haar erf. Het aanstaande vertrek doet pijn aan het boerenhart, haar Nilles is hier nota bene geboren. ,,We hebben het lang gerekt, maar het moest een keer ophouden. Dat is jammer, maar gelukkig hebben we onlangs in het dorp een huurwoning toegewezen gekregen.” Dankzij een nieuwe aanpak van de gemeente Zundert om agrarische leegstand te voorkomen, gaat nu alles in versneld tempo op de schop. Boomkwekers Arjen en Susan van Ostaayen nemen het bedrijf over. Familie, inderdaad, buren ook nog. Zij willen de boerderij gaan bewonen en de twee hectare grond bij hun kwekerij trekken. Een grote schuur gaat plat. De voormalige stal wordt verbouwd om planten en zaailingen te sorteren en bestellingen klaar te maken. Er komt ook een apart gedeelte voor kantoor, kantine en toiletten.
Susan (38) en Arjen (45) zijn blij met de overstap die hun gezin en bedrijf nieuwe kansen biedt. ,,Het klinkt allemaal simpel, maar er komt ongelooflijk veel bij kijken. Dan heb je iedereen hard nodig. Buren, bank, gemeente, provincie…Het bestemmingsplan moet aangepast van veehouderij naar boomteelt, grond splitsen, ons eigen huis dat een pure woonbestemming krijgt, sloop- en bouwvergunningen, milieu-eisen, een asbestplan, verkeersmaatregelen… Zonder hulp en begeleiding strand je als goedwillende ondernemer in de procedures.”
Nergens in Brabant – zo blijkt uit onderzoek van de universiteit van Wageningen – is zoveel agrarische leegstand als in Zundert. Een grensgemeente met verhoudingsgewijs enorm veel buitengebied. Op de plattegrond wijst wethouder Patrick Kok deze frisse decemberochtend op een slordige 130.000 vierkante meter aan ongebruikte boerderijen, stallen en loodsen. ,,En als we niet met z’n allen ingrijpen, is dat over slechts een paar jaar minstens verdubbeld. Dat zou een drama zijn.” Kok (40) somt even wat bedreigingen op die deze leegstand met zich meebrengt. Criminelen die in een oude schuur onbespied drugs produceren, caravanstallingen in een natuurgebied waar je ze niet wilt, asbest dat de gezondheid bedreigt, boeren die gedwongen moeten stoppen, stille armoede, niet de onbekommerde oude dag die ze zo hebben verdiend, buren die hun bezit in waarde zien dalen. ,,Iedereen is gebaat bij een vitaal platteland. En het gaat nu écht niet goed’’, signaleert Kok. Hij hoort van makelaars dat de waarde van agrarische woningen en gebouwen de laatste jaren met tientallen procenten is gedaald. Niet alleen door de economische crisis, ook door veranderende markten en gebrek aan opvolging.
,,Wij als bestuurders moeten niet afwachten tot boeren komen melden dat ze geen kant meer op kunnen. We moeten ze opzoeken, met ze meedenken en actief zorgen dat er toekomst op het platteland blijft. Dat kost geld, we stellen daar mensen en middelen voor beschikbaar. Maar als we niks doen gaat het de maatschappij nog veel meer kosten.”
Ambities en maatwerk zijn volgens Kok de toverwoorden in het Zundertse proefproject VAB (vrijkomende agrarische bebouwing). ,,We willen vooral kijken wat er wél kan. Zorgen dat ambitieuze bedrijven in het buitengebied kunnen uitbreiden. Schaalvergroting in de boomteelt bijvoorbeeld. Een aardbeienteler met een aardbeienterras voor toeristen. We moeten de huidige lappendeken structureren en vitaliseren. Zonnepanelen in plaats van asbest. Flexibel denken en doen, dáár gaat het om.” ,,Maak van een boerderij aan de rand van een bos een educatieve natuurpoort. Wat dacht je van een natuurbegraafplaats? Daar is behoefte aan hè. We hebben al geholpen bij het ombouwen van een varkensstal tot kinderdagverblijf. Schone lucht voor onze jeugd, een prachtige plek voor een jong bedrijf met ambities.’’ ,,We zijn ook bezig met nieuwe woonvormen op het platteland. Een oude boerderij net buiten de kern met nieuwe appartementen in de wei en gezamenlijke moestuinen, waar mensen op leeftijd met een agrarische achtergrond groenten en fruit telen en die ook nog eens in een Vlaamse schuur verkopen. Dat zijn magnifieke initiatieven. Dan bruist het weer op het platteland.”